Bir çocuğun arkadaşı veya arkadaşları tarafından fiziksel, sözel, cinsel olarak olumsuz davranışlara maruz kalmasına akran zorbalığı diyebiliriz. Akran zorbalığı güçsüz, kendini savunamayacak çocuğa diğer arkadaşları tarafından yapılır. Zorbaca davranışları vurma, itme, alay etme, lakap takma, zorla bir eşyasını veya yemeğini alma, dışlama, utandırma şeklinde sıralayabiliriz.
Bazen çocuklar arkadaşlarıyla normal çatışmalara girebilirler. Bu durum yine saldırgan davranışlarla sonuçlanabilir. Akran zorbalığını normal akran çatışmasından ayıran kısım ise çocuğun kendisine zarar veren bu davranışlara kasıtlı ve sürekli olarak maruz kalmasıdır. Her çocuk zorbalığa maruz kalabilir ancak zorbalığa uğrayan çocukların genellikle belirli özellikleriyle arkadaşlarından farklı olanlar olduğu görülmektedir.
Zorbaca davranışa maruz kalan çocuklar bu durumu öğretmeni veya ailesiyle paylaştığında “ispiyoncu”, “ana kuzusu” gibi lakaplarla damgalanabilir. Çocuk, bu durumu ailesiyle veya öğretmeniyle paylaşırsa kendisine yapılan davranışların daha da artacağı endişesiyle kendisini köşeye sıkışmış gibi hissedebilir. Bu sebeple ebeveynlerin de bazen çocukları böyle bir şikâyetle gelmeden durumu fark etmeleri gerekebilir. Çocuğunuz okula gitmek istemiyorsa, okuldan eve geldiğinde bedeninde çizikler, morluklar varsa, harçlığını kaybediyorsa, akademik başarısında düşüş olmuşsa, okul servisine binmek istemiyorsa, arkadaşlarından ve okuldan bahsetmiyorsa bu durum çocuğunuzun zorbalığa maruz kaldığının sinyalleri olabilir. Bu durumu fark eden ebeveynler ne yapmalı?
- Çocuğunuzun duygularını anlamaya çalışın. Zorbalığa nerelerde ve nasıl maruz kaldığını o sırada neler hissettiğini dinlemeye çalışın.
- Yaşadığı bu durum karşısında ne çocuğunuzu suçlayın ne de durumu küçümseyin. “boş ver” “arkadaşlar arasında olur öyle” veya “sen de karşılık ver” gibi ifadeler soruna çözüm getirmeyeceği gibi çocuğunuza daha çok zarar verebilir.
- Çocuğunuza zorbalığın ne demek olduğu anlatılmalıdır. Çocuğunuz bunu kimseye anlatmamanızı isteyebilir. Bu durumun zorbayı korumak olduğunu ona anlatın.
- Okulda böyle bir durumla karşılaştığında bunu güvendiği bir öğretmenine söylemesi konusunda çocuğunuzu teşvik edin. Yaşadığı bu durumu okuldaki öğretmenleriyle paylaşın ve çözümü konusunda iş birliği yapın.
Peki ya sizin çocuğunuz zorbalık yapıyorsa?
* Çocuğunuzla sakince bu olumsuz davranışı yapmasının sebepleri hakkında konuşun. Bu davranış sonrasında ne hissediyor, ne düşünüyor bunları değerlendirin. Çocuğunuzun duygularının farkında olması ve duyguları hakkında konuşabilmesi için ona alan yaratın.
* Yaptığı bu davranışın karşısındaki kişiye neler hissettirmiş olabileceğini düşünmesini sağlayın.
* Zorbalığın ne demek olduğunu ona anlatın. Yaptığı bu davranışların doğru olmadığını ve bu davranışları onaylamadığınızı net bir şekilde söyleyin.
* Diğer kişilerin benzerlikleri ve farklılıkları hakkında çocuğunuzla konuşun ve bu konuda bilinçlenmesini sağlayın.
* Çocuğunuzun davranışları konusunda en önemli modelin siz olduğunuzu unutmayın. Aile içerisinde birbirinize nasıl davrandığınız, dışarıda diğer insanlara nasıl davrandığınız (örneğin bir mağazada satış görevlisine, trafikte bir kişiye tavrınız vb.) çocuğunuzun kendi akranlarıyla kuracağı ilişkide belirleyici olacaktır.
