Sorumluluk denince aklımıza genelde yetişkin hayatı için evi geçindirmek, işe gitmek gibi görevler gelirken, çocuklarda da ilk öne çıkan okula gitmek ve ödevlerini yapmaktır. Bu iki eylem de yine çocukların sorumluluklarını kapsarken aslında bazen sadece bunları yapıyor olması yeterli olmayabilir. Kendi kendine yetebilme ve özgüvenli olması çocuklar için dilediğiniz özelliklerdendir. Bu nitelikleri kazanmanın en iyi yollardan biri ise hem ev içinde hem de kendi yaşantısında çocuklara verilen sorumluluklardır. Bu sorumluluklar aracılığıyla empati kurmayı, zamanını daha iyi yönetmeyi ve davranışlarının sonuçlarını öğrenirler.
Çocuklar da ebeveynleri gibi olmak, büyüklerin yaptıklarını tekrarlamak isterler. Bunun sebebi ise aile içinde önemli hissetmek ve onlarla bağ kurabilmekten gelir. Bu ihtiyaçlarını da onlara verilebilecek sorumluluklar üzerinden sağlamak aslında her iki taraf için de faydalıdır. Sorumluluk vermeyi, yaşına uygun şekilde yapabileceği çok fazla çeşit göstererek ve uygun davranışları modelleyerek öğretmekle başlayabilirsiniz.
Verilen sorumlulukları çocuk eğer ilk kez deneyimliyorsa yanlış yaptığı yerleri ve hatalarını sert bir dille eleştirmektense, ona doğru olanın nasıl uygulanacağını siz modelleyin. İlk başlarda yaptığı görevi mükemmel ve dilediğiniz şekilde yapamayabilir ve hatta içinizden “Neyse ben daha çabuk bitirim” ya da “En iyisi ben halledeyim ne de olsa yapmıyor” gibi düşüncelerle verdiğiniz görevi geri alma içgüdünüz olabilir ancak sabırlı olun. Çünkü unutmayın ki bu görevleri öğrenebilmesi ve daha iyi bir beceri gösterebilmesi için önce hatalar yapacak ki ancak sonrasında öğrenmeye başlasın.
Verilebilecek görevlerin bir cezalandırma ya da zorlama ile uygulanmaması önemli. Aynı şey tam tersi durumlarda da geçerli yani bir ödül kazanmak amacıyla bu görevler yapılmamalı. Çünkü bu sorumlulukları gerçekleştirirken çocuğun içsel bir tatmin duygusu geliştirmesi ve bu amaçla tekrar bu görevleri yapmak istemesini bekliyoruz. Bu nedenle çocukların hem ev içinde hem de kendi hayatlarının düzenlenmesine yardım edebileceği hissini oluşturmaktır önemli olan. Eğer ilk defa ev içinde bazı görevler verilecekse çocuklar en başta çok istekli olmayabilir, bu nedenle ona ne yapması gerektiğinden ziyade farklı seçenekler sunun. Ev içinde ya da odasında yapabileceği tercihler arasından birisini seçmenizi istediğiniz zaman, ona da hayatıyla ilgili ne olduğuna dair bir kontrol hissi ve etkisi yaratır. Aynı zamanda o bir görevi gerçekleştirirken sizin de onunla yan yana çalışmanız, aranızda bir etkileşim de sağlarken çocuğunuzun sizi modellemesi için bir fırsat yaratır.
Ne gibi görevler verebilirsiniz?
- 2-3 yaş; oyuncaklarını toplayıp yerlerine koyma, yemekten sonra kendi tabağını kaldırma gibi görevleri yapabilir
- 4-5 yaş arası çocuklar; kirlilerini sepete atabilir, evi toplamaya yardım edebilir, mutfaktaki meyve sebzeleri yıkayabilir ya da sofrayı kurmaya yardımcı olabilirler.
- 6-8 yaş arası çocuklar; kendi yatağını ve odasını toplayabilir, etrafı süpürmeye yardımcı olabilir, ne giyeceğine karar verebilir, mutfaktaki bazı basit işlemleri yapabilir.
- 9-12 yaş arası çocuklar; bulaşıkları yıkama ve yerleştirme, sofrayı hazırlama ve toparlama, yemek yapmada yardım etme ve çöpleri atma gibi görevleri yapabilirler.
