“Kaç yaşına geldi ama odasını hala ben topluyorum”, “Hazır yemeği tabağa koyup yiyemiyor.” vb. cümleleri sıklıkla duyuyoruz ebeveynlerden. Çoğunlukla “sadece derslerini çalışsın, başka bir şey beklemiyoruz ondan” şeklinde bir tutum içerisinde olabiliyorlar. Ancak hiçbir sorumluluk alamayan çocukların kendi hayatlarını sağlıklı şekilde devam ettirmekte zorlandığı bir gerçek.
Çocuğun ödevinden yemeğine, giysi seçiminden arkadaşlarıyla ilişkisine kadar ebeveynin karar verdiği bir tutum çocuğun büyümesini engelleyeceği gibi çocukta özgüven, sorumluluk ve benlik algısı ile ilgili olumsuz sonuçlar doğurabilir.
Sorumluluk bir başkasının söylediğini harfiyen yerine getirme değildir. Kendi önceliklerini belirleyebilme, kararlarını verebilme ve olası sonuçlara katlanabilme durumudur. Ebeveynler çocuklara kendi seçimlerini yapma ve bunun sonuçlarından sorumlu olma fırsatı vermelidir. Erken çocukluk döneminden itibaren yaşına, kişiliğine ve gelişim düzeyine uygun sorumluluk alabileceği ortamların yaratılması gerekir.
Ödevlerini yapmanın yanında
- Kendi odasını toplama
- Öz bakımını yapma
- Ev içinde temizlik, düzen, yemek vs. işlerine yardımcı olma
- İlgi alanları ve sorumluluklarını belirleme ve zamanını planlama
- Toplu taşıma araçlarına tek başına binme
- Harçlığını planlı bir şekilde harcama
- Kendi randevularını (kurs, spor, doktor vs) takip etme, gidemeyecekse iptal etme
- Kendi hakkını savunabilme
gibi sorumlulukları alabilmelidir.
Sorumluluk Nasıl Verilir?
- Çocuğunuzun yapması gereken sorumlulukları birlikte belirleyin. Kendisinden beklentilerinizi açık şekilde ifade edin.
- Kendi başına düşünmesi, karar vermesi ve sonuçları görmesine izin verin.
- Ona bu sorumluluğu verdiğinizi hissettirin, siz müdahale etmeyin.
- Düzgün yapmıyor diye süreci siz devralıp işi siz tamamlamayın.
- Eğer işi yapmayı bilmiyorsa ona bunun nasıl yapılacağını öğretin ve siz süreçten çekilin, işi siz yapmayın.
- Sonuç sizi tatmin etmese bile eleştirmek yerine mutlaka emeğini takdir edin.
- Başlangıçta başarısız girişimler, kırıp dökmeler, üstünkörü yapılmış işler olabilir. Devamlılığı sağlandıkça daha iyi bir öğrenme sağlanacaktır. Pes etmek yok!
- Eğer bu konuda siz kendisini durdurmakta zorlanıyorsanız neden müdahale etmeye ihtiyaç duyduğunuzu kendinize sorun.
Unutmayın zorlansa bile bu sorumluluklar çocuğunuzun büyümesi ve ayakta kalabilmesi için çok önemli. Çocuklarınızı sürekli cam fanusta büyütemezsiniz.
